مشخصات جنگنده شفق

در این مطلب به بررسی هواپیمای شفق، سومین هواپیمای جنگنده بومی ساخت جمهوری اسلامی ایران خواهیم پرداخت.

حسین فلاحی: هواپیمای شفق سومین هواپیمای جنگنده بومی ساخت جمهوری اسلامی ایران است. این جنگنده اولین هواپیمای رادارگریز ایران است که در سال ۱۳۸۶ به جمع هواپیماهای عملیاتی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پیوست. طراحی جنگنده پنهانکار و مافوق صوت شفق از چندین سال پیش شروع شد و طبق گزارش ها در سال ۲۰۰۴ نیز تکمیل نمونه اولیه آن چندین آزمایش موفقیت آمیز را پشت سر گذارده که آزمایشات به صورت کاملا سری در یک پایگاه دور افتاده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی انجام گرفته است.

تاریخچه

شفق که به طور رسمی “انتگرال” شناخته می‌شود به معنی «پیش از طلوع آفتاب» ترجمه می‌شود. این جنگنده یک هواپیمای جنگنده چند منظوره کلاس سبک وزن با دو سرنشینه با منشأ روسی است. پس از فروپاشی روابط بین ایالات متحده و خود، ایران روابط نظامی قوی تری با روسیه ایجاد کرد و در طول دهه‌ها میلیون‌ها دلار تجهیزات از این کشور خریداری کرده است.

ایران در روزهای اولیه برنامه تولید شفق با مقامات روسی کار کرد. در یک نوع برنامه تبادل حرفه‌ای بین دو کشور، مقامات روسی میکویان و سوخو به ایران اعزام شدند تا به ایران در ساخت یک جنگنده جدید سبک وزن کمک کنند. در مقطعی روسیه به دلیل فشار آمریکا از تولید مشترک آن با ایران کنار کشید و در نتیجه ایرانی‌ها به تنهایی این پروژه را پیش بردند.

بیشتر بخوانید: مشخصات فنی جنگنده ایرانی صاعقه

مقامات ایرانی می‌گویند در حالی که دخالت روس‌ها در قسمت اولیه برنامه مورد توجه قرار گرفت، شفق کاملاً یک طرح ایرانی است. بنا به اعلام ایران این هواپیما در مجتمع دانشگاهی هوانوردی طراحی و در نتیجه هواپیمای حاصل تبدیل به شفق شد. یک نمونه مربوط به این طرح در سال ۲۰۰۱ با طرحی که در سال ۲۰۰۳ به صورت عمومی به نمایش گذاشته شد به ثبت رسید.

به گزارش رویداد۲۴ شفق به عنوان یک هواپیما چند منظوره در نظر گرفته شده که منجر به ساخت پیشنهادی سه نوع هواپیمای متمایز ناشی از طرح اولیه می شود. گفته می‌شود که اینها شامل یک جت پیشرفته آموزشی دو کابینه(با حفظ قابلیت حمله)، یک جنگنده ضربتی سبک دو کابینه و یک جنگنده ضربتی سبک تک کابین هستند. در هر صورت، شفق با هر پیکربندی که نیروی هوایی ایران بخواهد عرضه خواهد شد.

طراحی جنگنده شفق

جنگنده بومی شفق

شفق در اصل به عنوان یک جت آموزشی سبک طراحی شد و بعدها تصمیم به ساخت نوع جنگنده آن گرفته شد. براساس اطلاعات موجود و گفته‌های مقامات رسمی جنگنده شفق یک جنگنده مافوق صوت است.

گفته می‌شود که شفق با استفاده از پوشش مخصوص و کند کردن سیگنال‌های رادار، ویژگی‌های پنهان‌کاری را ارائه می‌دهد. این جنگنده دارای دو صندلی پرتابی مارک روسی (سری K-۳۶D) برای هر دو خدمه است که پشت سر هم با خلبان در جلو و اپراتور/ مربی رادار در عقب و یک کابین دیجیتال تمام شیشه‌ای قابل مقایسه با انواع جنگنده‌های غربی است. از این کلاس آرایش دو صندلی فقط در پیکربندی شفق دو صندلی قابل اجرا است.

مانند بسیاری از تحولات نظامی جدید دیگری که از ایران خارج می‌شوند، از شفق نیز اطلاعات عمومی کمی در دسترس است. گزارش شده است که نیروی این جنگنده از یک موتور توربوفن روسی Klimov RD-۳۳ تامین می‌شود که حدود ۱۱۲۳۰ پوند فوت نیروی رانش را ارائه می‌دهد (یا احتمالاً نوع بومی موتور J۷۹ آمریکایی، فناوری که ایرانی‌ها در گذشته تجربه آن را داشته‌اند). همچنین حداکثر سرعت این جنگنده تقریباً ۷۱۵ مایل در ساعت با سقف سرویس ۵۵۰۴۰ فوت و سرعت صعود ۲۱۶۵۰ فوت در دقیقه تخمین زده می‌شود. با این حال، در مورد تصمیم گیری در مورد اینکه آیا شفق یک هواپیمای مافوق صوت یا مافوق صوت خواهد بود، گزارش‌ها متناقض هستند.

با قضاوت بر اساس عکس‌های موجود از مدل‌های مقیاس‌پذیر و شاید تک نمونه تکمیل‌شده، شفق شباهت عجیبی به جنگنده سبک وزن نورثروپ YF-۱۷ کبرا دارد. YF-۱۷ یک رقیب در برنامه جنگنده سبک وزن آمریکایی بود که منجر به انتخاب جنگنده عالی جنرال داینامیکس F-۱۶ فایتینگ فالکون شد. YF-۱۷ Cobra در نهایت برای تبدیل شدن به شکل تولید جنگنده چندمنظوره بزرگتر مک دانل داگلاس F/A-۱۸ مورد بازبینی قرار گرفت.

شفق رویکرد طراحی بیرونی مشابهی با YF-۱۷ دارد، به استثنای سطح بیضوی درست در پشت کابین خلبان و در طراحی کلی با تایگر نورتروپ اف-۵ نیز قابل مقایسه است. خدمه دو نفره زیر یک سایبان سه تکه با دماغه‌ای در جلو می‌نشینند که بدون شک آرایه رادار داخلی را در خود جای داده است. بال‌های اصلی تا حدودی کوتاه هستند و در امتداد لبه‌های جلویی و انتهایی حرکت می‌کنند. منطقه بزرگ بدنه و بال‌ها امکان استفاده از هفت نقطه سخت را فراهم می‌کند که سه تای آن در زیر بدنه و چهار بال باقی مانده، دو تا یک بال هستند. این بند طبق استاندارد‌های مدرن معمولی است و دارای دو باله دم عمودی است که به سمت بیرون زاویه دارند و همچنین یک جفت صفحه افقی با حرکت در امتداد هر دو لبه و نوک بال‌های بریده شده است.

تسلیحات جنگنده شفق

جنگنده بومی شفق

شفق دارای هفت جایگاه برای حمل تسلیحات مختلف می‌باشد. نوع سازه به کار رفته به شکل مناسبی اجازه حمل انواع بمب و موشک‌های هوابه هوا و هوابه زمین و همچنین انواع بمب با هدایت لیزری را به این هواپیمای توانمند می‌دهد که در زیر هر بال سه جایگاه و یک جایگاه نیز در زیر بدنه قرار دارد. در کابین خلبان از نمایشگر‌های چندکاره رنگی استفاده شده و برای سامانه خروج اضطراری صندلی‌های پرتاب شونده کا۳۶-دی (K-۳۶ D) روسی بکار رفته‌است. این هواپیمای نظامی از نظر طراحی شباهت زیادی به هواپیمای Alenia Aermacchi M-۳۴۶ Master ساخت کشور ایتالیا دارد.

توانایی شلیک موشک اسپاروو، ساید وایندر و نیز موشک‌های سری R روسی از جمله R-۷۳ و R-۷۷ و نیز موشک‌های KH-۲۹ و KH-۳۱ به همراه موشک هدایت تلوزیونی ماوریک توانایی ویژه‌ای به این پرنده ساخت ایران در نبرد‌های چند منظوره میدهد. همچنین استفاده از سه نمایشگر چند کاره رنگی پیشرفته در کابین آن موجب شده تا در جنگنده از نمایشگر‌های آنالوگ کمتر استفاده شود. این نمایشگر‌ها که به صورت سری و در کنار هم قرار دارند قابلیت‌هایی از قبیل کنترل صفحه رادار برای رهگیری پرنده‌های مشکوک، مدیریت تسلیحات موجود در جنگنده، کنترل سیستم‌های دفاع الکترونیک برای استفاده در نبرد‌های الکترونیکی و نیز سیستم هدایت و کنترل شلیک انواع موشک‌ها و بمب‌های هدایت راداری و یا لیزری را به این جنگنده داده است.

علاوه بر این در این پرنده جدید به راحتی خلبان توجه زیادی شده است به همین منظور دارای شیشه (درب کابین) بزرگتری است و از نظر میدان دید دارای بهترین کارایی لازم در میان جنگنده‌های معروف دنیا است که دلیل آن هم کشیدگی بیشتر شیشه کابین خلبان به سمت جلو و نیز پهنای بیشتر ان به سمت اطراف است که بیشترین دید ممکن را در اختیار خلبان و یا خلبانان این جنگنده ساخت ایران قرار خواهد داد. همچنین در شفق از صندلی‌های پرتاب شونده K-۳۶D ساخت روسیه نیز استفاده شده است که بنا به تاکید کارشناسان امریکایی بهترین صندلی پرتاب موجود در جهان می‌باشد. وزن این جنگنده حدود ۵ تن است که از این لحاظ یک جنگنده سبک بحساب می‌آید.

مشخصات کلی